Επίκουρος

Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος γεννημένος στη Σάμο (341-270) γιος του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Πέρασε τα εφηβικά του χρόνια στην Αθήνα ενώ έπειτα μετακόμισε στην Κολοφώνα -περιοχή της Μ. Ασίας- για ένα διάστημα περίπου δώδεκα ετών όπου και επιδόθηκε σε ιδιωτική μελέτη, γι` αυτό έλεγε ότι ήταν κι αυτοδίδακτος. Το 310 π.Χ, ίδρυσε στη Μυτιλήνη την πρώτη του σχολή την οποία αργότερα μετέφερε στη Λάμψακο και το 306 π.Χ. στην Αθήνα, η οποία  και διατηρήθηκε μέχρι και τα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ. Οι μαθητές και οι οπαδοί του ονομάστηκαν Επικούρειοι, εκ των οποίων οι σπουδαιότεροι ήταν ο Μητρόδορος ο Λαμψακηνός, ο Λεοντέας ο Λαμψακηνός, ο Έρμαρχος ο Μυτιληναίος, ο Λουκρήτιος ο Ρωμαίος. Η κύρια πηγή γνώσεών μας για τον Επικούρο είναι το έργο που δημοσίευσε μετά τον θάνατό του ο Κικέρωνας και το οποίο αποτελεί τη μόνη ολοκληρωμένη πηγή.

Ο Επίκουρος συνήθιζε να γράφει με σύντομα αλλά περιληπτικά αποφθέγματα. θεωρούσε ότι η διδασκαλία του ήταν κάτι σαν γιατρικό για την ψυχή και ότι η γνώση ήταν απλώς ένας τρόπος να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς και κανονισμούς της ζωής. Πίστευε πως η αίσθηση είναι η βασική πηγή των ενεργειών μας και ότι ο άνθρωπος όντας ένα γρανάζι του μηχανισμού της φύσης δεν χρειάζεται να μάθει περισσότερα από εκείνα που σχετίζονται με την ευτυχία του ή τη δυστυχία του. Αρκεί να γνωρίζει αυτά που σχετίζονται με τον ίδιο και το περιβάλλον του. Γι` αυτά φαίνεται πως αρκετά είναι η προσωπική του εμπειρία και φυσικός νους. Η αίσθηση γεννιέται μέσα από εικόνες που απορρέουν μέσα από τα αντικείμενα που μας περιβάλλουν. Επαναλαμβανόμενες παραστάσεις που γεννιούνται μέσα στο μυαλό μας και μέσα από τις οποίες δημιουργούνται οι γνώμες για αυτά που βλέπουμε. Η αίσθηση είναι κάτι το ολοφάνερο κάτι το αληθινό. Μόνον όταν πάμε πέρα από την καθαυτό αίσθηση, αν π.χ. σχηματίσουμε γνώμη από το γνωστό για το άγνωστο, δημιουργείται ζήτημα αν αυτή η γνώμη είναι σωστή ή όχι. Για να είναι σωστή θα πρέπει αν σχετίζεται με κάτι μελλοντικό και να βεβαιωθεί από την πείρα.

Ο Επίκουρος δεν ασχολήθηκε καθόλου με τις μαθηματικές επιστήμες επειδή θεωρούσε ότι τις χρειαζόμαστε μόνο για να μας γλιτώσουν από το φόβο του Θεού και του θανάτου. Έλεγε ότι το μόνο απόλυτο αγαθό είναι αυτό που επιδιώκουν όλα τα έμψυχα, η ηδονή και το μόνο απόλυτο κακό αυτό που αποφεύγουν, ο πόνος. Ο Επίκουρος, όμως, θεωρεί την  πνευματική ηδονή και λύπη ασύγκριτα σπουδαιότερες από τις σωματικές αντίστοιχες.

Μία από τις κυριότερες δυδασκαλίες του Επίκουρου είναι η Τετραφάρμακος και αναφέρεται στο πώς να διάγει κανείς τη ζωή του, "Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον. 

Που σημαίνει: Ο θεός δεν είναι για φόβο, ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία και το καλό εύκολα αποκτιέται, το δε κακό εύκολα αντέχεται.

Από βικιπαίδεια:

Άφοβον ο θεός

Σύμφωνα με τον Επίκουρο και πολλούς άλλους Έλληνες της εποχής του οι Θεοί δεν ήταν όπως οι άνθρωποι, με επιθυμίες και πάθη αλλά τέλεια όντα χωρίς καμία επιθυμία που εξ ορισμού δεν ανακατεύονταν στα ανθρώπινα πράγματα. Αυτό γιατί η όποια ενέργεια των Θεών θα φανέρωνε κάποιο σκοπό και ως εκ τούτου κάποια επιθυμία. Αυτό με τη σειρά του θα φανέρωνε κάποια έλλειψη που αυτομάτως θα καθιστούσε το Θεό λιγότερο από τέλειο. Σύμφωνα με τον Επίκουρο επομένως οι Θεοί υπάρχουν μεν αλλά δεν ασχολούνται εξ ορισμού με τα ανθρώπινα πράγματα.

Ανύποπτον ο θάνατος

Σύμφωνα με τον Επίκουρο «Ο θάνατος δεν σημαίνει τίποτε για εμάς…όταν υπάρχουμε ο θάνατος δεν είναι παρών ενώ όταν ο θάνατος είναι παρών εμείς έχουμε πάψει να υπάρχουμε.» Οι Επικούρειοι δεν συμμερίζονταν την κοινή πεποίθηση της εποχής στην ύπαρξη ζωής μετά θάνατον και θεωρούσαν ότι με τον θάνατο όλα τελειώνουν καθώς δεν έβλεπαν κάποιο αποδεικτικό στοιχεία για την ύπαρξη της υποτιθέμενης μετά θάνατον ζωής. Σύμφωνα με τον Επίκουρο ο θάνατος είναι η μεγαλύτερη από όλες τις αγωνίες, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ένταση. Αυτή οδήγησε και στη δημιουργία της θεωρίας περί μετά θάνατον ζωής η οποία όμως με τη σειρά της δημιουργεί αγωνία στους ανθρώπους καθώς συνεπάγεται είτε μια αιωνιότητα ευτυχίας για τους ηθικούς είτε μια αιωνιότητα δυστυχίας για τους ανήθικους. Οι Επικούρειοι διαλύουν αυτή την αγωνία μη πιστεύοντας στη θεωρία περί μετά θάνατον ζωής.

Ταγαθόν μεν εύκτητον

Εδώ ο φιλόσοφος εννοεί ότι τα απολύτως απαραίτητα (τροφή, στέγη, κτλ) είναι πολύ εύκολο να αποκτηθούν από οποιονδήποτε. Όταν κάποιος θέλει περισσότερα από όσα χρειάζεται (λαιμαργία, φιλαργυρία, ζήλια, φιληδονία, κτλ) τότε δημιουργεί ανάγκες οι οποίες μένοντας ανεκπλήρωτες οδηγούν στη δυστυχία. Οι ανάγκες όμως αυτές είναι για τον Επίκουρο πλασματικές ενώ αυτά που πραγματικά χρειάζεται κάποιος είναι πολύ εύκολο να αποκτηθούν.

Το δε δεινόν ευκαρτέρητον

Σύμφωνα με του Επικούρειους ο πόνος είναι είτε σύντομος είτε χρόνιος και είτε δριμύς είτε μικρός ενώ ο πόνος που είναι και δριμύς και χρόνιος είναι πολύ ασυνήθιστος καθώς εξ ορισμού ο οργανισμός συνηθίζει συν τω χρόνο και υπομένει αυτό που παλιότερα φαινόταν πολύ επίπονο. Έτσι δεν χρειάζεται κανείς να αγωνιά και να φοβάται τον πόνο και την δυστυχία.


Διαβάστε και:
Βικιπαίδεια
Μούσα.gr