Κοζάκοι

Ρωσικής καταγωγής ημινομαδικός πληθυσμός των στεπών της νότιας Ρωσίας. Ήταν σχεδόν ανεξάρτητοι και συγκεντρωμένοι σε στρατιωτικά οργανωμένες κοινότητες και είχαν εκλεγμένους αρχηγούς (αταμάνους). Ζούσαν κυρίως με τον πόλεμο και τη ληστεία και κατά δεύτερο λόγο με το κυνήγι, το ψάρεμα και τη συγκομιδή.

Οι Κοζάκοι του Δνείπερου ζούσαν στην Ουκρανία, βρίσκονταν συνεχώς εμπόλεμη κατάσταση με τους Τατάρους της Κριμαίας και τους Τούρκους. Οι Πολωνοί προσπάθησαν να τους υποτάξουν, αλλά οι Κοζάκοι, στηριγμένοι στις ελεύθερες περιοχές τους, δεν έπαυαν να επαναστατούν, δυσαρεστημένοι από την πολιτική των Πολωνών που ευνοούσαν το μεγαλοακτήμονες. Η εξέγερση του Μπογκντάν Χμελνίτσκι θριάμβευσε στο Ζμπόροβο (1649), αλλά στην προσπάθειά τους να παγιώσουν τη νίκη τους ζήτησαν την επέμβαση της Ρωσίας, που έσπευσε να επωφεληθεί. Πάνω από εκατό χρόνια κράτησαν οι αγώνες των Κοζάκων για ανεξαρτησία και ο αταμάνος Μαζέπα έγινε θρύλος, τελικά όμως, το 1775, η Μ. Αικατερίνη εξαφάνισε κάθε ίχνος ανεξαρτησίας των Κοζάκων και ενσωμάτωσε της μονάδες τους στο ρωσικό στρατό.

Οι Κοζάκοι του Ντον πρωταγωνίστησαν, πολεμώντας για λογαριασμό των τράρων, στην κατάκτηση του Καζάν, του Αστραχάν και της Σιβηρίας. Αργότερα εγκατέλειψαν το νομαδισμό και εγκαταστάθηκαν σε ένδεκα περιφέρειες στα σύνορα της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Σιγά σιγά έχασαν την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους και οι τράροι διόριζαν τους ατσαμάνους- συχνά όμως οι δυσαρεστημένοι Κοζάκοι έμπαιναν επικεφαλής φοβερών αγροτικών εξεγέρσεων (Στένκα Ραζίν 1669-1671, Πουγκατσόφ 1771-1774).

Οι τσάροι για να δημιουργήσουν ταξικές αντιθέσεις ανάμεσα στους Κοζάκους, ευνόησαν άνοδο Κοζάκων Φεουδαρχών και δουλοκτητών. Έχοντας αυτούς σαν άμεσους υπερασπιστές των συμφερόντων τους και παραχωρώντας ειδικά προνόμια σ' όλους τους Κοζάκους, απέκτησαν ένα πιστό στρατό που αποδείχτηκε ο καλύτερος πρόμαχος της τσαρικής εξουσίας. Μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, το μεγαλύτερο μέρος των Κοζάκων πολέμησε εναντίων των κομουνιστών. Με την οριστική επικράτηση των Μπολσεβίκων οι μονάδες τους ενσωματώθηκαν στο ιππικό του Ερυθρού στρατού, αναδιοργανώθηκαν όμως κατά τη διάρκεια του Β'ΠΠ.